و  تماس گیرنده می گوید: " آقای مدیر! پسرم امروز نمیاد مدرسه،  چون مریضه".  
آقای مدیرمی گوید: "می توانم بپرسم با چه کسی صحبت می کنم؟"  
و او جواب می دهد: "من بابامَم"!
 
این داستان به زیبایی سه باوری را خلاصه می کند که درباره بچه ها و دروغ هایشان داریم:
اول اینکه، بچه ها دروغ گفتن را بعد از وارد شدن به مدرسه ابتدایی یاد می گیرند؛
دوم اینکه، آن ها دروغ گوهایی ناشی هستند، چون ما بزرگترها به راحتی می فهمیم که آنها دروغ می گویند؛ 
وسوم اینکه، دروغ گفتن بچه ها در سنین کودکی ناشی از مشکل شخصیتی است و آنها به لحاظ آسیب شناسی در کل زندگی شان دروغ گو باقی خواهند ماند. 

اما 20 سال تحقیقات متخصصان نشان داده است که  این سه باور کاملاً اشتباه هستند.

مطالعات محققان حوزه رشد به سرپرستی کانگ لی با بچه هایی از سراسر دنیا نشان می دهد که بدون در نظر داشتن سن، کشور و مذهب:
- 30 درصد بچه ها در دوسالگی  دروغ می گویند
- در سه سالگی 50 درصد دروغ و 50 درصد راست می گویند
- در چهار سالگی بیش از 80 درصد و بعد از چهار سالگی اکثر بچه ها دروغ می گویند. 

محققان بازی های حدس زدنی ای با بچه های سراسر دنیا انجام دادند. دریک نمونه از بچه ها خواستند که اعداد روی کارت ها را حدس بزنند و در صورت برنده شدن جایزه بزرگی بگیرند.

محقق در اواسط بازی  به بهانه ای از اتاقی که در آن دوربین مخفی کار گذاشته شده خارج می شود و قبل از خارج شدن  به بچه می گوید که یواشکی به کارت ها نگاه نکند. در این آزمایش از آن جا که میل به برنده شدن در بازی خیلی شدید است بیش از 90 درصد بچه ها یواشکی به کارت ها نگاه کردند و به دروغ گفتند که نگاه نکرده اند.  

این مطالعات نشان داد که دروغ گفتن بخشی معمولی از رشد است و درصد قابل توجهی از بچه ها دروغ گفتن را از دو سالگی شروع می کنند.

اما چرا بعضی و نه همه ی بچه ها دروغ می گویند؟
محققان دریافتند که برای دروغ گفتن به دوعامل اصلی نیاز است:
اولین عامل توانایی ذهن خوانی است بدین معنا که من می دانم که شما چیزی را که من می دانم نمی دانید، پس می توانم به شما دروغ بگویم.  

دومین عامل برای خوب دروغ گفتن، خویشتن داری است. یعنی تواناییِ کنترل صحبت ها، حالات چهره و حرکات بدن، تا بتوان یک دروغ قانع کننده گفت. 

محققان همچنین فهمیدند که بچه های کم سن و سال تری که توانایی ذهن خوانی و خویشتن داری بیشتری دارند زودتر از بقیه دروغ می گویند و دروغ گوهای خبره تری هم هستند. 
همچنین معلوم شده که این دو توانایی برای همه ما لازم است تا در جامعه عملکرد خوبی داشته باشیم.

در واقع، ضعف در ذهن خوانی و خویشتن داری با مشکلات جدی رشد مثل بیش فعالی و اوتیسم در ارتباط است. پس وقتی فهمیدید کودک دوساله تان دارد اولین دروغ زندگیش را می گوید، به جای اینکه احساس خطر کنید، به این نکته توجه کنید که فرزند شما به نقطه جدیدی در زندگی و در مسیر رشد طبیعی اش رسیده است.  

به راستی فکر می کنید می توانید به راحتی بفهمید که بچه ها دروغ می گویند؟ مطالعات عکس این را نشان می دهند. 
محققان تصاویر پاسخ دادن بچه ها را در بازی های مشابه دیگری به بزرگسالان متعددی از شغل های مختلف نشان دادند. در نیمی از فیلم ها بچه ها دروغ  و در نیمی دیگر بچه ها راست می گفتند.

حال ببینیم این بزرگسالان چگونه عمل کردند؟ اگر تصادفی حدس می زدند، پنجاه درصد شانس این را داشتند که درست تشخیص داده باشند. پس اگر دقت آنها حدود پنجاه باشد ،معنایش این است که دروغِ بچه ها را اصلاً خوب تشخیص نمی دهند. 
نتیجه چنین بود: 
دانشجوهای کارشناسی و دانشجوهای دانشکده حقوق که اصولاً تجربه کمی در برخورد با بچه ها دارند نتوانستند دروغ بچه هارا بفهمند؛ تشخیص آن ها حول شانس (50 درصد) است.  
فعالان اجتماعی و وکلای مدافع حقوق کودکان که هر روز با بچه ها سر و کار دارند هم نتوانستند.  
قضات، افسران گمرک و افسران پلیس که هر روز با دروغ گوها سر و کار دارند چطور؟ آیا آن ها توانستند دروغ بچه ها را بفهمند؟ نه، آن ها هم نتوانستند.
پدر و مادرها چطور؟ آیا آن ها می توانند دروغ بچه ی دیگران را تشخیص بدهند؟ نه، آن ها هم نمی توانند.  
آیا پدر و مادرها می توانند دروغ بچه های خودشان را تشخیص بدهند؟ باز هم پاسخ منفی است.

خوب، حالا می توانیم بپرسیم چرا فهمیدن دروغ بچه ها اینقدر سخت است. مطالعه ی تصاویر صورت بچه ها نشان داد که وقتی بچه ها دروغ می گویند،  حالت چهره شان عمدتاً عادی است؛ اما پشت این حالت عادی، بچه ها احساسات زیادی را تجربه می کنند؛ مثل ترس، گناه، خجالت و شاید هم  کمی لذت از دروغ. 
متأسفانه این احساسات یا به سرعت محو می شوند یا مخفی هستند. پس ما نمی توانیم آن ها را ببینیم.  

تیم محققان برای نشان دادن این حالاتِ مخفی تلاش کردند و توانستند چیزی کشف کنند.  
زیر پوست صورت ما، شبکه ای پیچیده از رگ های خونی است که وقتی احساسات مختلفی را تجربه می کنیم، جریان خون در این رگ ها خیلی ظریف تغییر می کنند، تغییراتی که خارج از کنترل ارادی ماست چرا که  این تغییرات را دستگاه عصبی خودکار بدن تنظیم می کند. 

با بررسی تغییرات جریان خون در صورت،  می توان احساسات مخفی افراد را آشکار کرد. البته این تغییرات احساسی در جریان خون صورت آنقدر ظریفند که با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند. این تیم برای کمک به آشکار کردن احساسات صورتِ افراد، فناوری تصویر برداری جدیدی ایجاد کردند به نام "تصویربرداری نوری ترانسدرمال".  

برای انجام این کار توسط یک دوربین معمولی از افراد هنگامی که احساسات مخفی مختلفی را تجربه میکنند فیلم می گیرند و بعد، با استفاده از فناوریِ پردازش  ترانسدرمال ِ تغییرات جریان خون صورت را استخراج می شود.

با بررسی تصاویر ویدئوییِ ترانسدرمال می توانیم به راحتی ببینیم که جریان خون در صورت با احساسات مخفی مختلف تغییر می کند. با استفاده از این فناوری، الان دیگر می توان احساسات مخفی مرتبط با دروغ گفتن را آشکار کرد و درنتیجه می توان دروغ گفتن افراد را هم فهمید.
  این کار را می توان به شکل غیرتهاجمی و همچنین از راه دور و ارزان و با درجه صحتِ حدود 85 درصد انجام داد. 

نکته جالب اینکه این فناوری توانست اثر پینوکیو را در دروغ گویان اثبات کند. البته نه به صورت دراز شدن دماغ بلکه کشف شد وقتی که مردم دروغ می گویند، شدت جریان خون در گونه ها کم شده و در بینی افزایش پیدا می کند. 

البته، دروغ گفتن تنها موقعیتی نیست که در آن احساسات مخفی ما بروز می کند. علاوه بر تشخیص دروغ، این فناوری در جاهای دیگر هم به کار می آید. یکی از کاربردهایش در آموزش است. مثلا، با استفاده از این تکنولوژی می توانیم به معلم کمک کنیم تا دانش آموزی را که در کلاس به خاطر موضوع درس مضطرب شده شناسایی کرده و به او کمک کند. همچنین می توان درحوزه سلامت هم  از آن استفاده کنیم. مثلاً بسیاری از ما هر روز با پدر و مادر خود که دور از ما هستند از طریق اسکایپ در تماس هستیم. با استفاده از این تکنولوژی، نه تنها می توانیم بفهمیم اوضاع زندگی شان چطور است، بلکه در آن واحد می توانیم اوضاع سلامتی شان را نظارت کنیم؛ مثلاً ضربان قلب، میزان استرس، حوصله و اینکه آیا درد دارند یا نه. شاید در آینده، خطرات حمله قلبی یا فشار خون آنها را هم بشود نظارت کرد.  

شاید بپرسید: آیا می شود از آن برای فاش کردن احساسات سیاستمداران حین یک مناظره استفاده کرد؟ جواب این است، بله. با استفاده از فیلم های تلویزیونی، می توان شدت ضربان قلب سیاستمداران، همچنین حوصله و استرس شان را تشخیص داد. در تحقیقات بازاریابی هم می شود از آن استفاده کرد، مثلاً برای فهمیدن اینکه مردم محصول خاصی را دوست دارند یا نه.  

البته فناوری تصویربرداری نوری ترانسدرمال تازه در اوایل کارش است. کاربردهای بسیار زیادی خواهد یافت که امروز چیزی ازآن نمی دانیم. اما، از یک چیز مطمئنیم و آن اینکه دروغ گفتنِ آدم ها به همین شکل نخواهد ماند.  

توصیه های کاربردی 

1- از دروغ گفتن بچه ها نترسید. دروغ نشانه ای از رشد طبیعی کودکان است. آنها هنوز وارد مراحل بالای رشد اخلاقی نشده اند و بر آن نیستند که با دروغگویی کاری غیراخلاقی می کنند. 

2- کودکان را به خاطر دروغ گویی تحت فشار قرار ندهید و تنبیه نکنید چرا که توانایی ذهن خوانی و خویشتن داری آنان سرکوب می شود. 

3- بهترین راه برای کاستن از دروغ بچه ها جلب اعتماد آنها است تا نیازی به دروغ گفتن نداشته باشند. همچنین همگام با رشد عقلی آنها، می توان درباره راستگویی با آنها صحبت و تشویق شان کرد.  


*این متن از سخنرانی علمی کانگ لی در رویداد "ted" پیاده و توسط سید محمد مهدی شهیدی تنظیم شده است.

سواد زندگی؛ توسعه توانمندی های فردی/ جعفر محمدی - این دو مثال را ببینید:

1 - شرکت "الف" از سه سال پیش پروژه ای را دنبال می کند که هیچ دورنمایی برای موفقیت آن وجود ندارد. با این حال اعضای هیأت مدیره با این استدلال که تا کنون یک میلیارد تومان برای آن هزینه شده و حیف است که پروژه متوقف شود، همواره ادامه آن را تصویب می کنند.

2 - آقای "الف" چهار سال است که با خانم "ب" زندگی مشترک دارد. زندگی آنها پر از تنش است و هر سال بدتر از سال قبل.
آقا و خانم چند بار با یکدیگر درباره جدایی و رهایی از این وضعیت نامناسب صحبت کرده اند ولی هر بار توافق کرده اند به زندگی مشترک ادامه دهند، تنها به یک دلیل: این همه سال زندگی را نادیده بگیریم؟

آن شرکت و این زوج، درگیر پدیده ای هستند به نام "فیل سفید" که قصه اش بر می گردد به روزگاران قدیم در سرزمین تایلند.
در آن سرزمین، فیل های سفید که کمیاب هم بوده اند، نماد تقدس محسوب می شدند و البته چون تغذیه خاصی داشتند، نگهداری شان گران تمام می شد.

یک بار پادشاه تایلند که از یکی از درباریان رنچیده بود، فیل سفیدی به او هدیه داد. آن فرد از این که چنین هدیه ارزشمندی را از شخص پادشاه گرفته است، بسیار خوشحال و مفتخر بود ولی نمی دانست پادشاه او را وارد چه دردسری کرده است؟

القصه، آن درباری هر چه در می آورد خرج فیل سفید می کرد و هر گاه به فکرش می رسید که از خیر داشتن فیل بگذرد، یادش می آمد که اولاً این هدیه پادشاه است و ثانیاً حالا که کلی برایش خرج کرده، حیف است آن را نگه ندارد. بدین ترتیب، او روز به روز فقیرتر و فرتوت تر می شد.

ممکن است هر کدام از ما در زندگی فیل های سفیدی داشته باشیم که باید از شرشان خلاص شویم ولی چون قبلاً برایش هزینه کرده ایم فکر می کنیم باید بازی را ادامه دهیم. 

هزینه هایی که باعث می شود فیل های سفید را همچنان به عنوان وبال گردن مان حفظ کنیم می تواند مادی باشد (مثلاً برای راه اندازی یک اپلیکیشن ناموفق، فلان مقدار هزینه کرده ایم و به امید این که روزی به بازدهی برسد، همچنان آن را سرپا نگه می داریم) یا معنوی (مثل دانشجویی که از ترم دو به بعد متوجه شده که از رشته تحصیلی اش متنفر است ولی می گوید یک سال از عمرم را برای این رشته صرف کرده ام و نباید تغییرش دهم.)

ادامه نگه داشتن فیل های سفید، نه تنها هزینه های قبلی را جبران نمی کند، بلکه هزینه های جدیدی نیز به ما تحمیل می کند: شرکتی که اول مطلب بدان اشاره کردیم ناچار است از منابع دیگرش بکاهد و صرف فیل سفیدش کند و آن زوج ناموفق، باید همچنان تنش ها و دعواهای جدیدی را تحمل کنند.

فیل های سفید می توانند افکار و باورهایی باشند که در طول زمان به دست شان آورده و عمری با آنها زندگی کرده ایم، یا روابطی ناسالم باشند که سال هایی را وقف شان کرده ایم، رشته تحصیلی یا شغلی باشد که دوست اش نداریم یا یک شیء بدون استفاده که از این خانه به آن خانه در اسباب کشی منتقل می کنیم یا یک پروژه اقتصادی که چاه ویلی شده است که بی هیچ خروجی خاصی مدام منابع مالی مان را می بلعد. 

کلمه کلیدی درباره فیل های سفید "حیف" است و فکر کانونی، "امید واهی" به آینده فیل. 
باید "حیف" و "امید واهی" را از اطراف فیل های سفید زندگی مان دور کنیم و با باز کردن این دو بند از پای فیل، او را از خود برانیم. 

بعد از راندن فیل سفید نیز هرگز حسرتش را نخوریم. به زودی درخواهیم یافت چه بار بزرگی از روی فکر، روح، زندگی یا کار و کسب مان برداشته شده است و چه انرژی بزرگی آزاد شده که می توانیم به امور مهم تر زندگی مان اختصاص دهیم.

شناسایی فیل های سفید و اخراج آنها از زندگی، باید روندی مستمر در زندگی مان باشد و الّا زیر بار انواع فیل های سفید، کمرمان خواهد شکست.

سواد زندگی - در دوران دانشجویی، پنیرتان را از یخچال مشترک خوابگاه کش رفته اند؟ راستش را بگویید آن سال ها با دیدن شیشه مربای هویج متعلق به یکی از دانشجویان، بی آن که به او بگویید، کمی از آن را نخورده اید؟!

نه شما "دزد" بودید و نه آن دانشجو یا دانشجویانی که پنیرتان را یواشکی برداشته بودند. اگر به جای پنیر یا مربا، داخل یخچال "پول" دیده بودید، آن را بر نمی داشتید و آن دانشجویان هم همین طور.

این، موضوعِ آزمایش دکتر دن آریلی است که در زمینه اقتصاد رفتاری پژوهش می کند. او در تعدادی از یخچال های خوابگاه دانشجویی دانشگاه MIT آمریکا 6 بسته کوکاکولا قرار داد. همه نوشابه ها ظرف 72 ساعت توسط دانشجویان برداشته شدند. آریلی در ادامه به جای نوشابه، پول در یخچال ها گذاشت. همان دانشجویانی که نوشابه ها را برداشته و خورده بودند، به پول ها دست نزدند و سرانجام خود دکتر آریلی، پول ها را جمع کرد.

او آزمایش های بیشتری انجام داد. مثلاً در یک آزمایش به دانشجویان تعدادی سوال دادند؛ به آنها گفته شد به ازای هر پاسخ صحیح، مبلغی پول نقد می گیرند. به گروه دیگر گفته شد در قبال هر پاسخ صحیح، ژتونی می گیرند و می توانند آن ژتون را در همان اتاق، به پول نقد تبدیل کنند. نکته این بود که هر دانشجو، خودش تعداد پاسخ های صحیح اش را می شمرد و به ممتحن اعلام می کرد و بر اساس خوداظهاری، «پول» یا «ژتون قابل تبدیل به پول» می گرفت.*

فکر می کنید دانشجویان کدام گروه بیشتر مرتکب تقلب شدند؟ دانشجویانی که قرار بود پول بگیرند، کمتر تقلب کردند ولی گروه دیگر با ناراستی، نمرات خود را بیش از واقعیت اعلام کردند.

علت این است: انسان ها نسبت به "پول" حساسیت بیشتری دارند و اگر درستکار باشند، هرگز به "پول" دیگران تعدی نمی کنند اما این حساسیت در قبال اشیاء دیگری که آنها نیز ارزش پولی دارند، کمتر می شود؛ شاید اسم این پدیده را بتوان "دزدی ملایم" گذاشت. آزمایش دانشجویان و پول و ژتون را مرور کنید: وقتی قرار بود "پول" بگیرند، کمتر تقلب می کردند ولی وقتی قرار بود "ژتون" بگیرند بیشتر تقلب کردند و حال آن که می دانستند می توانند آن ژتون ها را در همان اتاق تحویل دهند و در مقابلش پول بگیرند.
 

پیشنهاد فردی:
به عنوان یک انسان درستکار، حواس تان به این باشد که ممکن است در قبال اموال غیر پولی دیگران، حساسیت کمتری داشته باشید و ناخودآگاه به حقوق آنها تعدی کنید.

مثلاً وقتی حواس رئیس تان نیست، ممکن نیست یواشکی از جیب اش 10 هزار تومان بردارید (اصلاً در شأن شما نیست و حتی فکر کردن به آن هم توهین آمیز است) اما بارها و بارها از تلفن اداره برای کار شخصی تان استفاده کرده اید در حالی که تلفن همراه تان روی میزتان قرار داشت. در واقع با این کار، از جیب مدیرتان حتی بیش از 10 هزار تومان نیز برای تلفن های شخصی تان برداشت کرده اید اما غیر مستقیم.

شما ممکن نیست از حسابداری شرکت تان 5 هزار تومان پول بردارید ولی به راحتی یک دسته کاغذ را به خانه می برید.

مثال های دیگر: کارگری که پولی را مستقیم نمی دزدد ولی کم کاری می کند، مسافری که از پتوی مسافرتی که داخل پرواز به او داده اند خوشش آمده و آن را درون کیفش می گذارد، یک مشتری که کتی را می خرد و از آن خوشش نمی آید و آن را بدون کندن اتیکت به فروشنده بر می گرداند ولی نمی گوید که وقتی کت دستش بوده، گوشه ای از آن به لبه میز گرفته و نخ کش شده است، ناشری که کتاب دیگری را بدون اجازه اش چاپ می کند و ... دهها مثال دیگر.

یادمان باشد که هر آنچه ارزش مالی دارد، درست مانند خود پول است و همان طور که در قبال پول و دزدی آن، حساس هستیم درباره دیگر چیزهایی که ارزش پولی دارند نیز حساس باشیم. 

پیشنهاد سازمانی:
به عنوان صاحب یک کار و کسب، ساز و کارهای سازمانی را طوری بچینید که مراقبت از اموال سازمان نیز همانند مراقبت های پولی به رسمیت شناخته شود. به یاد داشته باشید که بسیاری از انسان های درستکار و شریف، در برابر اموال دیگران به اندازه پول دیگران حساس نیستند. یک آمار نشان می دهد که زیان وارده از محل تقلب در بازگرداندن لباس ها به فروشگاه های لباس فوشی، از کل خرده دزدی ها در آمریکا بیشتر است.  

پیشنهاد تربیتی:
به فرزندان خود، حفظ حقوق دیگران را به طور مشخص و با تعیین مصداق ها و گفتن مثال ها یاد دهید؛ به آنها بگویید که هر آنچه مشخصاً متعلق به خودشان نیست، اعم از پول و اشیاء دیگر، قطعاً متعلق به دیگری است و تنها با اجازه مشخص صاحبان آنها می توانند از آنها استفاده کنند. 


* کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر ؛ نوشته دن آریلی ، ترجمه رامین رامبد ، انتشارات مازیار

 از قدیم گفته‌اند: «سحرخیز باش تا کامروا باشی». این تنها یک عبارت ساده نیست بلکه تحقیقات زیادی انجام شده که در همه آنها مزیت‌های سحرخیز بودن به اثبات رسیده است.

محققان به تازگی اعلام کرده‌اند که بیدار شدن در ساعت 4 صبح، روز را پربارتر می‌کند. اما راز این ساعت چیست که محققان بر آن تأکید می‌کنند؟

1. در ابتدا تغییر ساعت و بلند شدن از رختخواب دشوار است اما به مرور ساعت بیولوژیک بدن به این ساعت عادت می‌کند و روی آن تنظیم می‌شود. زنگ کردن ساعت یا گوشی موبایل هم می‌تواند به شما کمک کند. در روز اول بارها در رختخواب غلط می‌زنید تا بیدار شوید. روز بعد، چند هشدار زمانی را به فاصله دو دقیقه‌ای از هم تنظیم می‌کنید و سرانجام به زور زنگ چندباره ی گوشی، از رختخواب دل می‌کنید.
2. صبح‌ زود بیدار شدن حس خوبی دارد. گاهی حتی با بیدار شدن در ساعت 6 صبح هم کارها روی روال پیش نمی‌روند و باز هم کارهای زیادی انجام نشده باقی می‌مانند. اما ساعت 4 که بیدار شویم، انگار روز کش می‌آید و کلی زمان برای انجام بسیاری از کارها داریم.
3. ساعت 4 صبح گویی زمانی جادویی است. ساعت‌های اول صبح واقعا شگفت‌انگیزند. بیدار شدن پیش از برندگان و حتی طلوع آفتاب حسی درون آدمی زنده می‌کند که انگار چیز غیرمنتظره‌ای به دست آورده‌ایم؛ دنیای مرموزی که در آن آسمان هنوز تاریک است، سکوتش شگفت‌انگیز است و حتی هوا نیز آرام‌تر است.
4. صبح زود بیدار شدن، شما را برای یک روز پرکار آماده می‌کند. تنهایی صبح‌های زود، سلاحی رمزآلود است؛ به ویژه آنهایی که از جمع گریزانند و به دنبال تنهایی می‌گردند یا آنقدر مشغله دارند که می‌خواهند یک ساعت هم که شده برای خودشان باشند، قهوه‌ای بنوشند و به کارهای شخصی خود رسیدگی کنند.
5. اگر زودتر از همه از خواب بیدار شوید، کارهای زیادی برای انجام خواهید داشت. خیلی از چیزهایی که در طول روز مزاحم‌اند و باعث حواسپرتی می‌شوند، در ابتدای صبح و در آن سکوت رؤیایی وجود ندارند و به راحتی می‌توانید به کارهایتان برسید. صبح زود بیدار شدن رمز موفقیت بسیاری از انسان‌های موفق دنیاست؛ به عنوان مثال،  تیم کوک، مدیر اجرایی اپل هر روز ساعت 3:45 صبح بیدار می‌شود.
6. صبح زود بیدار شدن شما را رمان نویس نمی‌کند اما خلاقیت را در شما بیدار می‌کند. «ادنا او براین»، رمان‌نویس ایرلندی همیشه صبح‌ها داستان می‌نوشت چون معتقد بود که انسان در صبح‌های زود، به ناخودآگاه خود که منبع الهام است، نزدیک‌تر می‌شود. اما او تنها کسی نبود که به این شیوه عمل می‌کرد بلکه بسیاری از نویسندگان بزرگ دنیا صبح‌های زود شروع به نوشتن می‌کردند. صبح‌های زود فکرهای خلاقانه زیادی را در طول روز در شما جاری می‌سازد.
7. بسیاری از گناهان شب‌ها رخ می‌دهند و این دقیقا زمانی است که بیشتر افراد به تماشای تلویزیون، غذا خوردن یا حتی خرید مشغول‌اند. اما افراد سحرخیز، شب‌ها زودتر به رختخواب می‌روند؛ بنابراین از انجام بسیاری از خطاها دور می‌مانند.

از خواندن خطبه عقد تا شب یا روز تولد حضرت امام حسن مجتبی (ع)، تعدادی از اقوام نزدیک برای افطار در خانه آقای ثقفی می ماندند تا به قول معروف هفت شبانه روز جشن عروسی بگیرند و البته شب آخر که جشن اصلی بود تعداد آنها از حدود شصت تا هفتاد نفر تجاوز نمی کرد که برخی از آنها خدمتکاران بودند.

از خانواده داماد دو برادر، حاج مسیب خدمتکار آقای هندی، آن افسر ارتشی که برای خواستگاری همراه شده بود. از دوستان مشترک: آقای شاه آبادی و همسرش، آیت الله سید رضا تقوی و همسرش، سید احمد و خانواده اش، سید صادق و خانواده اش و بقیه همگی از خانواده عروس.

البته اگر آیت الله کاشانی و خانواده هم دعوت بودندکه بعید است دعوت نشده باشند، جزء همسایگان خانواده عروس تلقی می شدند.

آن زمان چاپ کارت عروسی مرسوم نبود و الا باید به جای عبارت «به صرف شیرینی و شام» می نوشتند: «به صرف افطار و شیرینی». چرا تعداد مهمانان کم بود؟آیا چون مخارج شام شب عروسی با داماد است؟ نه! چون هزینه افطار و شام را هم خازن الملوک عهده دار شده بود. علت آن را کسی نپرسیده است و فقط با حدس و گمان می توان عللی برای آن یافت. شاید یک علت اینکه بسیاری از اقوام مادر و مادربزرگ که تا چندی پیش از این، وصلت را به سخره می گرفتند، روی آمدن به مجلس عروسی را نداشتند و نیز عده ای دیگر همچنان بر مخالفت هم پای می فشردند و نیز شاید چون از خانواده داماد افراد زیادی نیامده بودند، خانواده عروس ملاحظه کرده و فقط افراد خیلی نزدیک را دعوت کردند. علت دیگر می تواند سردی هوا باشد که نمی شد مهمانان را در حیاط جای داد و اتاق ها هم برای چیدن سفره افطار گنجایش زیادی نداشت.

خازن الملوک دایه اش محیا خانم و دختر دایه اش عذرا خانم را با یکی دو نفر دیگر فرستاده بود تا در خانه ای که آسید احمد یافته بود هم جهیزیه را بچینند و هم بساط پذیرایی را برای آمدن عروس و داماد و همراهان آماده کنند. آن شب ها طولانی بود و در قسمت زنانه شاید هم بزن و بکوب انجام شد اما در قسمت مردانه مردها فقط با هم گپ می زدند. شاید هم یک مداح مولودی خوانده باشد و رضا چهارساله شعر «ما سمیعیم و بصیریم و هشیم را».

آخر شب به جز روحانیون مجلس، مدعوین برای بردن عروس به طرف خانه داماد به راه افتادند. از منزل آقای ثقفی تا منزل داماد راه زیادی نبود با این حال چند سواری هم کرایه کرده بودند تا بعضی مهمانان در آن بنشینند. می توان تصور کرد که خازن الملوک مادر عروس با اشک شوق دخترش را بدرقه کرده ولی هنوز زود بود که مادربزرگ هم اشک شوق بریزد. عروس را از زیر قران رد کردند و به خدا سپردند. آقای ثقفی برای دست به دست دادن داماد و عروس همراه مدعوین شد.

حتما سر کوچه میرزا محمود وزیر چراغ زنبوری و منقل اسفند گذاشته بودند. اما خانم از این ریزه کاری ها چیزی بیان نکرده است. وقتی آقای ثقفی دستان داماد و عروس را در دست هم گذاشت، برای اولین بار دختر، داماد را از روبرو دید و داماد نیز عروس را. اما نه خانم و نه آقا نگفتند که در این اولین دیدار چه احساسی داشتند.

خانم دکتر طباطبایی از قول خانم در توصیف اولین خانه پس از ازدواج چنین نقل کرده است: «آن خانه سه اتاق داشت که دو تا را به اندرونی اختصاص دادیم و جهیزیه من در آنجا چیده شد و اتاق سوم بیرونی و برای رفت و آمدهای مردانه در نظر گرفته شد. اسباب و اثاثیه بیرونی هم از خانه پدرم تامین شد که هنگام نقل مکان به قم بازگرداندیم.».[1]